Τα αστέρια λάμπουν για δισεκατομμύρια χρόνια πριν ο πρώτος άνθρωπος τα θαυμάσει και αναρωτηθεί τι είναι. Ότι υπάρχει γύρω μας ξεκίνησε με μία Μεγάλη Έκρηξη (Big Bang) πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Όχι μόνο η ύλη μα και ο ίδιος ο χώρος και ο χρόνος σχηματίσθηκαν από μία αρχική ιδιομορφία – μία κατάσταση άπειρης πυκνότητας και θερμοκρασίας τη στιγμή της Μεγάλης Έκρηξης.
Πως μπορούμε όμως να αντιληφθούμε τα “δισεκατομμύρια χρόνια” και που βρισκόμαστε τώρα στην ιστορία του Σύμπαντος; Για να κατανοήσουμε τη Θέση Μας Στον Χρόνο, ας συμπυκνώσουμε όλη την Ιστορία Του Σύμπαντος, αυτά τα 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια σε ένα έτος.
H πρωτοχρονιά αναπαριστά τη ΜΕΓΑΛΗ ΕΚΡΗΞΗ τη δημιουργία του Σύμπαντος και τα μεσάνυχτα της 31ης Δεκεμβρίου το ΣΗΜΕΡΑ. Στην κλίμακα αυτή κάθε μήνας είναι περίπου 1 δισεκατομμύριο χρόνια και κάθε ημέρα περί τα 40 εκατομμύρια χρόνια. Στην αναπαράσταση αυτή, οι άνθρωποι δεν εμφανιζόμαστε παρά μερικές ώρες πριν το τέλος του έτους!
ΜΕΓΑΛΗ ΕΚΡΗΞΗ
Η Μεγάλη Έκρηξη συνέβη πριν 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια όταν δημιουργήθηκε ο χώρος, ο χρόνος και όλα όσα υπάρχουν στο γνωστό σε εμάς Σύμπαν. Αρχικά το Σύμπαν ήταν εξαιρετικά πυκνό και θερμό, μια αδιαφανής σούπα υποατομικών σωματιδίων, πρωτόνια, νετρόνια και ηλεκτρόνια. Τρία λεπτά μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, το Σύμπαν είχε διασταλεί και κρυώσει αρκετά ώστε τα πρωτόνια και τα νετρόνια να αρχίσουν να ενώνονται σχηματίζοντας άτομα. Για τα επόμενα 17 λεπτά, σωματίδια συγκρούονταν και ενώνονταν σχηματίζοντας ήλιο (2 πρωτόνια και 2 νετρόνια) και απειροελάχιστο λίθο (3 πρωτόνια και 3 νετρόνια). Το υδρογόνο υπήρχε ήδη, καθώς ο ατομικός πυρήνας του υδρογόνου είναι ένα πρωτόνιο. 20 λεπτά μετά το Big Bang η θερμοκρασία μειώθηκε τόσο ώστε η πυρηνική σύντηξη σταμάτησε. Όταν συνέβη αυτό, στο Σύμπαν υπήρχε τρεις φορές περισσότερο υδρογόνο από ήλιο. Αυτή την αρχέγονη αναλογία της ύλης παρατηρούμε πάνω κάτω και σήμερα, η χημική σύσταση του Ήλιου είναι περίπου 75% υδρογόνο και 25% ήλιο. Τα πρώτα άτομα στο Σύμπαν δεν ήταν “άτομα” μα μόνο πυρήνες καθώς η έντονη θερμότητα δεν επέτρεπε στα ηλεκτρόνια να συνδεθούν με τους ατομικούς πυρήνες. Τα άτομα ήταν ιονισμένα. Το φως δεν μπορούσε να ταξιδέψει σε μεγάλη απόσταση γιατί τα φωτόνια αντιδρούσαν συνεχώς με τα ελεύθερα ηλεκτρόνια. Το Σύμπαν παρέμενε αδιαφανές.
ΠΡΩΤΟ ΦΩΣ
Καθώς το Σύμπαν κρύωνε και άλλο, τα ελεύθερα ηλεκτρόνια κατάφεραν να ενωθούν με τα ιονισμένα άτομα υδρογόνου και ηλίου, σχηματίζοντας τα πρώτα ουδέτερα άτομα. Η διαδικασία αυτή είναι γνωστή ως κοσμικός ανασυνδυασμός (recombination) και συνέβη περί τα 380.000 χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, κάνοντας το Σύμπαν διαφανές. Τα φωτόνια κατάφεραν για πρώτη φορά να ταξιδέψουν στο Σύμπαν. Αυτά τα φωτόνια τα παρατηρούμε με τα τηλεσκόπιά μας ακόμη και σήμερα(!), να καταφθάνουν ομοιόμορφα από όλα τα σημεία του ουρανού, την επονομαζόμενη Κοσμική Ακτινοβολία Υποβάθρου. Παρατηρούμε δηλαδή το πρώτο φως από τη Μεγάλη Έκρηξη, η οποία συνέβη παντού γύρω μας (δεν πρέπει να τη φανταζόμαστε ότι συνέβη σε κάποιο συγκεκριμένο σημείο στο χώρο). Τα 380.000 χρόνια στην κλίμακα του ενός έτους αντιστοιχούν σε 15 λεπτά μετά την έναρξη της πρωτοχρονιάς.
ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ
Τα επόμενα 400 εκατομμύρια χρόνια είναι η σκοτεινή εποχή του Σύμπαντος. Δεν υπάρχει φως, δεν υπάρχουν πηγές φωτός καθώς δεν έχουν σχηματισθεί ακόμη αστέρια.
ΠΡΩΤΑ ΑΣΤΕΡΙΑ ΚΑΙ ΓΑΛΑΞΙΕΣ
Τα πρώτα άστρα και γαλαξίες σχηματίζονται περί τα 400 εκ. χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Ο χρόνος αυτός αντιστοιχεί στην 11η Ιανουαρίου.
ΤΟ ΗΛΙΑΚΟ ΜΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑ
Φθάνοντας στον Ιούνιο, στη μέση της ιστορίας μας, το Σύμπαν είναι γεμάτο γαλαξίες μα ο Ήλιος και η Γη δεν έχουν ακόμη σχηματισθεί. Ο Ήλιος μας και οι πλανήτες σχηματίστηκαν πριν από 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Ο χρόνος αυτός αντιστοιχεί στην 1η Σεπτεμβρίου.
ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΖΩΗΣ ΣΤΗ ΓΗ
Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς εμφανίστηκε η ζωή στη Γη, μα οι πρώτες αποδείξεις για την ύπαρξή της, τα πρώτα απολιθώματα μικροοργανισμών χρονολογούνται πριν από 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια, ενώ έχουμε και αποδείξεις σε πετρώματα πριν από 3,7 δισεκατομμύρια χρόνια. Ο χρόνος αυτός αντιστοιχεί στην 25η Σεπτεμβρίου.
ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΠΟΛΥΠΛΟΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΣΤΟΥΣ ΩΚΕΑΝΟΥΣ
Για δισεκατομμύρια χρόνια η ζωή στη Γη εμφανίζεται με την μορφή μικροσκοπικών πλασμάτων στους ωκεανούς. Η εμφάνιση πολύπλοκων οργανισμών στους ωκεανούς συνέβη μόλις πριν από 540 εκ. χρόνια, στην έκρηξη της Κάμβριας Περιόδου. Ο χρόνος αυτός αντιστοιχεί στην 17η Δεκεμβρίου.
ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΖΩΗΣ ΣΤΗ ΣΤΕΡΙΑ
Κανένα φυτό ή ζώο δεν υπάρχει ακόμη στη στεριά. Η ζωή εμφανίζεται στη στεριά μόλις πριν 400 εκ. χρόνια. Ο χρόνος αυτός αντιστοιχεί στην 21η Δεκεμβρίου.
ΕΠΟΧΗ ΔΕΙΝΟΣΑΥΡΩΝ
Η εποχή των δεινοσαύρων ξεκίνησε πριν από 240 εκ. χρόνια και τερματίστηκε με την εξαφάνισή τους πριν 66 εκ. χρόνια. Το χρονικό αυτό διάστημα αντιστοιχεί από την 25η μέχρι την 30η Δεκεμβρίου
ΠΡΩΤΑ ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΑ ΟΝΤΑ
Τα πρώτα ανθρωπόμορφα όντα εμφανίζονται μόλις 4 εκατομμύρια χρόνια πριν. Ο χρόνος αυτός αντιστοιχεί με την 31η Δεκεμβρίου στις 21:30. Δηλαδή στην κλίμακά μας τα πρώτα ανθρωπόμορφα όντα εμφανίζονται μόλις δυόμισι ώρες πριν το τέλος του έτους!
ΑΝΡΩΠΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Ο πολιτισμός, το χτίσιμο πόλεων, άρχισε πριν από 10.000 χρόνια. Ο χρόνος αυτός αντιστοιχεί στα τελευταία 23 δευτερόλεπτα του έτους!
Συγκρίνετε την ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού με την ιστορία του Σύμπαντος. Κάθε πόλεμος που έχετε ακούσει, η ζωή κάθε προσώπου που έχει καταγραφεί το όνομά του, η δημιουργία κάθε ανθρώπινης κατασκευής, από το Στόουνχεντζ μέχρι το σπίτι σας, χωράνε σε αυτό το κομμάτι χρόνου που αντιστοιχεί στα τελευταία 23 δευτερόλεπτα.
Η ανθρωπότητα είναι πολύ νέα, μόλις ένα ανοιγόκλεισμα του ματιού στην ιστορία του Σύμπαντος. Ενώ μόλις τα τελευταία 100 χρόνια αρχίσαμε να κατανοούμε τη θέση μας στον χώρο και τον χρόνο.
Το χρωστάτε στον εαυτό σας να σχηματίσετε μία εικόνα για το που βρίσκεστε στο σύμπαν – που βρίσκεστε στον χώρο και τον χρόνο – καθώς αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα στο να κατανοήσετε το τι είστε.
– –
Η αστρονομία θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τη θέση μας στον χώρο και τον χρόνο, τη θέση μας δηλαδή στην ιστορία και την εξέλιξη του σύμπαντος. Θα μας βοηθήσει να απαντήσουμε δύο θεμελιώδη ερωτήματα:
- Τι είμαστε;
- Πως το γνωρίζουμε;
Θα μάθουμε ότι τα άτομα της ύλης στο σώμα μας γεννήθηκαν στη Μεγάλη Έκρηξη στην αρχή της δημιουργίας του σύμπαντος. Τα άτομα αυτά αναδημιουργήθηκαν στους πυρήνες και στις εκρήξεις διαδοχικών γενιών αστεριών και σήμερα μετά από πάνω από 10 δισεκατομμύρια χρόνια βρίσκονται μέσα μας. Είμαστε κυριολεκτικά αστρόσκονη!
– –
Κώστας Σακκάς
Planetarium On Th Go