Μετά από δύο δεκαετίες στο διάστημα το διαστημικό σκάφος Cassini πλησιάζει στο τέλος του αξιοθαύμαστου ταξιδιού του, της διαστημικής εξερεύνησης του Κρόνου. Έχοντας ξοδέψει σχεδόν όλο το καύσιμο των προωθητικών πυραύλων, το Cassini θα βυθιστεί στην ατμόσφαιρα του Κρόνου εξασφαλίζοντας ότι δεν θα συγκρουστεί μελλοντικά με κάποιο από τα 82 φεγγάρια του Κρόνου, μολύνοντάς τα με γήινα μικρόβια. Ειδικότερα τον Εγκέλαδο που διαθέτει έναν ωκεανό κάτω από την ολοκληρωτικά παγωμένη επιφάνειά του και τον Τιτάνα με την ενδιαφέρουσα ατμόσφαιρα όπου κυριαρχεί το άζωτο και υδρογονάνθρακες. Να σημειώσουμε ότι το άζωτο κυριαρχεί και στην ατμόσφαιρα της Γης, ενώ οι υδρογονάνθρακες είναι η βάση για τα αμινοξέα που είναι απαραίτητα για να δημιουργηθεί ζωή.
Από τον Απρίλιο του 2017 το Cassini εκτελεί μία σειρά από ριψοκίνδυνες τροχιές περνώντας από το διάκενο μεταξύ του Κρόνου και των δακτυλίων, πλάτους περί τα 2.400 km. Κανένα άλλο διαστημικό σκάφος δεν έχει εξερευνήσει ποτέ αυτή τη μοναδική περιοχή.
Ακολουθούν μερικές από τις εντυπωσιακότερες φωτογραφίες που μας έστειλε η διαστημοσυσκευή Cassini – Credit NASA
Ο Κρόνος από ψηλά. Φωτογραφία πάνω από το βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη. Επεξεργασία φωτογραφιών του Cassini από τον ερασιτέχνη Gordan Ugarkovic.
Ψυχεδελικά χρώματα στον βόρειο πόλο. Επεξεργασμένη χρωματικά φωτογραφία. Ακριβώς στον βόρειο πόλο του Κρόνου το μάτι του «τυφώνα» και περιμετρικά το εξάγωνο σχήμα που σχηματίζουν στροβιλιζόμενα νέφη. Κάθε πλευρά του εξαγώνου είναι μεγαλύτερη από τη διάμετρο της Γης! Πάνω αριστερά σε έντονο γαλάζιο χρώμα οι δακτύλιοι του πλανήτη.
Στις 15 Σεπτεμβρίου 2017, το Cassini θα κάνει την τελική του προσέγγιση στον γιγάντιο πλανήτη Κρόνο. Θα βουτήξει μέσα στην ατμόσφαιρα του πλανήτη, αποστέλλοντας επιστημονικά δεδομένα σε πραγματικό χρόνο για όσο διάστημα οι μικροί προωθητές του καταφέρουν να κρατήσουν την κεραία του στραμμένη προς τη Γη και μετά θα καεί και θα αποσυντεθεί σαν μετέωρο.
Η καταιγίδα που έφαγε την ουρά της: Μια τεράστια καταιγίδα από ανοδικό υλικό, παρασύρθηκε από τους ισχυρούς ανέμους του πλανήτη και μέσα σε δύο μήνες είχε τυλίξει όλο τον πλανήτη, επικαλύπτοντας τον εαυτό της.
Κυματισμοί στους δακτυλίους: Το μόλις 8 km φεγγάρι Δάφνις κινείται σε ένα μικρό κενό των δακτυλίων. Η βαρύτητά του αν και αδύναμη είναι αρκετή ώστε να δημιουργεί κυματισμούς στους δακτυλίους.
Ο σταθμός “Death Star”: Ένας τεράστιος κρατήρας κυριαρχεί στον δορυφόρο Μίμα, κάνοντάς τον να μοιάζει με τον σταθμό Death Star στην ταινία “Ο Πόλεμος των Άστρων”. Ο κρατήρας Χέρσελ έχει διάμετρο 130 km και ολόκληρος ο Μίμας 400 km. Αν το σώμα που τον δημιούργησε ήταν λίγο μεγαλύτερο ή είχε λίγο μεγαλύτερη ταχύτητα θα είχε διαλύσει τον δορυφόρο Μίμα. Στον Πόλεμο των Άστρων το Death Star διέλυε πλανήτες, μα εδώ το φεγγάρι Death Star παραλίγο να καταστραφεί το ίδιο από την πρόσκρουση!
Η Ωραία Ελένη στον Κρόνο: Ο μικρός αυτός δορυφόρος έχει απαλή εμφάνιση πιθανώς από σκόνη στην επιφάνειά του. Οι εικόνες δείχνουν σαφείς γραμμές ροής που συνάδουν με την πιθανότητα ύπαρξη σκόνης που μετακινείται. Ο δορυφόρος πήρε αυτό το όνομα καθώς η Ωραία Ελένη ήταν εγγονή του Τιτάνα Κρόνου. Η Ελένη κινείται στην ίδια τροχιά και 60º μπροστά από τον πολύ μεγαλύτερο δορυφόρο Διώνη – είναι δηλαδή Τρωικό αντικείμενο. Στην αστρονομία ο όρος Τρωικός αναφέρεται σε έναν μικρό αντικείμενο που περιφέρεται στην ίδια τροχιά με ένα μεγαλύτερου μεγέθους, 60° μπροστά ή πίσω του, στα σημεία βαρυτικής ισορροπίας Λαγκράνζ. Πόσο κατάλληλο ένα φεγγάρι να ονομάζεται Ελένη και να είναι και Τρωικό αντικείμενο!
“Ιπτάμενοι Δίσκοι” στον Κρόνο – τα φεγγάρια Πάνας και Άτλας, με διάμετρο 35km και 40km αντίστοιχα, εμφανίζουν ένα περιμετρικό γείσο στον ισημερινό.
Ο Πάνας κινείται μέσα στον δακτύλιο Α του Κρόνου, σε ένα κενό που ονομάζεται Encke Gap. Αυτό δεν είναι τυχαίο, η βαρύτητα του φεγγαριού αν και αδύναμη είναι αρκετή για να καθαρίσει τα σωματίδια πάγου δημιουργώντας αυτό το κενό πλάτους 325 χιλιομέτρων. Τα μικροσκοπικά σωματίδια πάγου που απαρτίζουν τα δαχτυλίδια έλκονται και αποτίθονται πάνω στην επιφάνειά του Πάνα. Μα οι δακτύλιοι του Κρόνου είναι απίστευτα λεπτοί, με πάχος μόλις 10m σε μερικά σημεία. Έτσι καθώς ο Πάνας κινείται ακριβώς στο επίπεδο των δακτυλίων τα σωματίδια πέφτουν στον ισημερινό του, παντού γύρω του. Τώρα λόγω της αδύναμης βαρύτητας του φεγγαριού, τα σωματίδια σταδιακά συσσωρεύονται χωρίς να συμπιέζονται ή να κατρακυλούν, δημιουργώντας ένα βουνό με σχεδόν κατακόρυφες πλαγιές και ύψος περί τα 5 km περιμετρικά στον ισημερινό! Αντίστοιχη είναι και η διαδικασία που σχηματίζει και το περιμετρικό γείσο του Άτλα.
Ο δορυφόρος Πάνας στο κενό Encke Gap των δακτυλίων: Προσέξτε τη σκιά του πάνω στους δακτυλίους!
Ένα γιγαντιαίο σφουγγάρι ή μια φωλιά από σφήκες στο διάστημα: Η πυκνότητα του φεγγαριού Υπερίωνα είναι τόσο χαμηλή που οι προσκρούσεις τείνουν να συμπιέζουν την επιφάνειά του παρά να εκτινάσσουν συντρίμματα, ενώ το υλικό που εκτινάσσεται αντί να ξαναπέσει στον δορυφόρο διαφεύγει στο διάστημα χάρη στην αδύναμη βαρύτητα του Υπερίωνα.
Ωκεανός κάτω από την παγωμένη επιφάνεια: Το φεγγάρι Εγκέλαδος φιλοξενεί έναν ωκεανό κάτω από την ολοκληρωτικά παγωμένη επιφάνειά του. Διακρίνουμε ρωγμές – τεκτονικά γραμμικά χαρακτηριστικά σαν ο πάγος να επιπλέει.
Πίδακες νερού και πάγου στον Εγκέλαδο: Αυτή είναι μια σαφής ένδειξη ότι το εσωτερικό του δορυφόρου είναι υγρό, θερμαινόμενο από τις παλιρροιακές δυνάμεις καθώς η τεράστια βαρύτητα του Κρόνου συμπιέζει και αποσυμπιέζει το μικρό φεγγάρι καθώς περιστρέφεται γύρω από τον πλανήτη στην ελαφρώς ελλειπτική του τροχιά.
Δακτύλιοι πιο λεπτοί από το “χαρτί”:
Οι δακτύλιοι του Κρόνου είναι τόσο λεπτοί ώστε από το πλάι “εξαφανίζονται”, μόλις που φαίνονται εδώ σαν μια λεπτή γραμμή αν και η σκιά τους διακρίνεται καθαρά στον πλανήτη. Το μικρό εξόγκωμα στο επίπεδο των δακτυλίων είναι το φεγγάρι Εγκέλαδος.
Οι δακτύλιοι έχουν πάχος μόλις 10 m σε μερικά μέρη μέχρι 1 km σε άλλα. Μα διάμετρο 300.000 χιλιόμετρα, σχεδόν όσο η απόσταση Γης-Σελήνης (πάνω από τα ¾ της απόστασης)!
Με αναλογία πάχους προς μήκος 1/300.000=0,0000033 είναι “πιο λεπτοί από χαρτί”. Μία κόλλα Α4 με πάχος 0,1 mm και μήκος 297 mm έχει αναλογία 0,1/297= 0,00033. Δηλαδή αναλογικά, μία κόλλα χαρτί είναι 100 φορές πιο παχιά από τους δακτυλίους του Κρόνου!
Και αυτό αν πάρουμε σαν πάχος το 1 km. Αν πάρουμε σαν πάχος τα 10 m μια κόλλα χαρτί είναι 10.000 φορές πιο παχιά από τους δακτυλίους. Δηλαδή αν θέλαμε να κατασκευάσουμε ένα μοντέλο του Κρόνου με πάχος δακτυλίων σαν μια κόλλα χαρτί η διάμετρός τους θα έφτανε τα 3 χιλιόμετρα !!
– –
Κώστας Σακκάς
