Τι είναι τα Πεφταστέρια;
Παρά το όνομά τους δεν είναι καθόλου αστέρια αλλά μικροσκοπικά σωματίδια σκόνης από το διάστημα, συνήθως μικρότερα από κόκκο άμμου, που εισέρχονται στην ατμόσφαιρα με μεγάλη ταχύτητα (μέχρι και 70 km/s) και διεγείρουν-ιονίζουν την ατμόσφαιρα της Γης κάνοντάς την να ακτινοβολεί.
H φωτεινή γραμμή που βλέπουμε στον ουρανό δεν είναι το ίδιο το μικροσκοπικό σωματίδιο που καίγεται, αλλά μία ιονισμένη σφαίρα διαμέτρου 2 με 3 μέτρων που δημιουργεί στο διάβα του σε ύψος 90 με 100 km.
Ο πλανήτης μας βομβαρδίζεται συνεχώς από μετέωρα, περί τους 50 τόνους ύλης πέφτουν καθημερινά στη Γη. Ότι μικρό σώμα κινείται στο διάστημα ονομάζεται μετεωροειδές. Αν εισέλθει στην ατμόσφαιρα ονομάζεται μετέωρο. Αν έχει αρκετά μεγάλο μέγεθος ώστε ένα κομμάτι του επιβιώσει και φτάσει στο έδαφος, τότε έχουμε έναν μετεωρίτη.
Βροχή Μετεώρων ή Βροχή Διαττόντων
Καθώς η Γη περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, όταν περνά από τα απομεινάρια της ουράς κάποιου κομήτη ο αριθμός των μετέωρων αυξάνει. Τότε έχουμε μία βροχή διαττόντων. Στην πραγματικότητα δεν πέφτουν τα μετεωροειδή πάνω στη Γη μα η Γη πάνω τους, καθώς κινείται με 30 km/s στην τροχιά της.
Βροχή Μετεώρων ή Βροχή Διαττόντων έχουμε όταν η Γη, καθώς περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, περνά μέσα από τα απομεινάρια της ουράς ενός κομήτη.
Perseids in 2016. (Wikimedia Commons / Arnas Goldberg)
Οι κομήτες ☄️ αποτελούνται από πάγο, σκόνη και μικρά κομμάτια πετρωμάτων χαλαρά συνδεδεμένα μεταξύ τους, “βρόμικες χιονόμπαλες” τους αποκαλούμε. Μικρά ουράνια σώματα, σαν ένα βουνό εδώ στη Γη, με μακριές ελλειπτικές τροχιές που όταν πλησιάζουν στον Ήλιο μεταμορφώνονται. Η θερμότητα μετατρέπει μέρος του πάγου απευθείας σε αέριο (μια διαδικασία που ονομάζεται εξάχνωση), απελευθερώνοντας μικροσκοπικούς κόκκους πετρώματος στο διάστημα και αναπτύσσοντας ουρές εκατομμυρίων χιλιομέτρων. Εάν η τροχιά του κομήτη τέμνει αυτή της Γης, τότε ο πλανήτης μας σαρώνει το υλικό του κομήτη στις ίδιες ημέρες κάθε χρόνο.
Rosetta comet. Credit: ESA
Η εντυπωσιακότερη βροχή διαττόντων είναι η Βροχή των Περσείδων. Κάθε χρόνο ξεκινά τέλη Ιουλίου και κορυφώνεται το βράδυ της 12ης προς τα ξημερώματα της 13ης Αυγούστου.
Οι Περσείδες οφείλονται σε συντρίμμια του κομήτη ☄️ Σουίφτ-Τάτλ (Swift-Tuttle) ο οποίος περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο κάθε 133 χρόνια. Τελευταία φορά που πέρασε από τη γειτονιά μας ήταν το 1992. Όσοι είμαστε αρκετά μεγάλοι θυμόμαστε την καταπληκτική βροχή του 1993 με 300 μετέωρα την ώρα! Ονομάζονται Περσείδες καθώς τα μετέωρα φαίνεται να εισέρχονται στον ουρανό από ένα σημείο στον αστερισμό του Περσέα.
Το να παρατηρήσετε μία βροχή διαττόντων είναι εύκολο, το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να βγείτε έξω, να κοιτάξετε ψηλά και να είστε υπομονετικοί.
Αλλά υπάρχουν μερικά πράγματα που είναι καλό να γνωρίζετε. Αν έχετε καθαρό, ανοιχτό ουρανό και ακολουθήστε τις παρακάτω οδηγίες, θα έχετε ένα αστρονομικό γεγονός να θυμάστε!
Πότε είναι η καλύτερη ημέρα;
Η βροχή των Περσείδων ξεκινά από τα τέλη Ιουλίου και διαρκεί μέχρι τα τέλη Αυγούστου, μα κορυφώνεται τις ημέρες 11 με 13 Αυγούστου. Η καλύτερη βραδιά είναι 12 Αυγούστου προς τα ξημερώματα 13 Αυγούστου. Μα και μια ημέρα πριν ή μετά θα δούμε αρκετά μετέωρα.
Πότε είναι η καλύτερη ώρα;
Μετά τα μεσάνυχτα, όσο αργότερα τόσο καλύτερα. Μετά τα μεσάνυχτα από το μέρος που στεκόμαστε αρχίζουμε να βλέπουμε προς την κατεύθυνση της πορείας της Γης γύρω από τον Ήλιο και έτσι θα δούμε περισσότερα μετέωρα (με τον ίδιο τρόπο που βλέπουμε περισσότερες σταγόνες στο μπροστινό παρμπρίζ του αυτοκινήτου όταν οδηγούμε στη βροχή).
Πόσα μετέωρα θα δω, και πόσο συχνά;
Στη Βροχή των Περσείδων εμφανίζονται περί τα 60 με 100 μετέωρα την ώρα, μα συνήθως βλέπουμε λιγότερα καθώς δεν παρατηρούμε από κάποιο ιδιαίτερα σκοτεινό μέρος. Τα πεφταστέρια εμφανίζονται τυχαία, οπότε μπορεί να μη δείτε κανένα για μερικά λεπτά και μετά να δείτε τρία στη σειρά. Όσο περισσότερο περιμένετε, τόσα περισσότερα θα δείτε. Αρκετοί έχουν την εσφαλμένη αντίληψη ότι σε μια βροχή διαττόντων πεφταστέρια πέφτουν παντού στον ουρανό σαν πυροτεχνήματα. Αυτό δεν συμβαίνει, συνήθως βλέπουμε ένα ανά μερικά λεπτά, μα ακόμη και έτσι είναι μία μοναδική εμπειρία!
Τις βραδιές που έχουμε τη Σελήνη να φωτίζει τον ουρανό, επειδή βλέπουμε μόνο τα φωτεινότερα μετέωρα, η συχνότητα πέφτει σε 10 με 20 μετέωρα την ώρα.
Ένας ακόμη παράγοντας που επηρεάζει είναι η προσαρμογή των ματιών μας στο σκοτάδι. Χρειάζονται πάνω από 20 λεπτά για να διασταλεί η κόρη των ματιών, ώστε να βλέπουμε στο σκοτάδι. Οπότε μην απογοητευτείτε αν δεν δείτε μετέωρα αμέσως. Προσοχή όμως, το λευκό φως θα χαλάσει αμέσως τη φωτοευαισθησία των ματιών σας, μια στιγμιαία ματιά στο κινητό σας για παράδειγμα, οπότε μειώστε στο ελάχιστο τη φωτεινότητα της οθόνης και αν χρειαστείτε φως χρησιμοποιήστε ένα φακό με κόκκινο φίλτρο ή τοποθετήστε μπροστά ένα κόκκινο σελοφάν.
Ανοιχτός ουρανός, χωρίς εμπόδια
Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Τα μετέωρα εμφανίζονται σε τυχαίες θέσεις σε όλο τον ουρανό από ορίζοντα σε ορίζοντα. Δεν είναι απαραίτητο να κοιτάτε προς τον Περσέα, μα προς οποιαδήποτε κατεύθυνση. Όσο μεγαλύτερο κομμάτι του ουρανού βλέπετε, τόσα περισσότερα μετέωρα θα παρατηρήσετε. Προσπαθείτε να αποφύγετε εμπόδια όπως σπίτια, δέντρα κλπ.
Σκοτεινός ουρανός
Μερικά μετέωρα μπορεί να είναι πολύ φωτεινά, μα τα περισσότερα δεν είναι φωτεινότερα από ένα μέσο αστέρι. Οπότε ένα σκοτεινό μέρος βοηθάει. Και η αυλή του σπιτιού σας μπορεί να είναι μια χαρά, αρκεί να κλείσετε όλα τα φώτα και να καθίσετε κάπου που να σας κόβει τα φώτα του δρόμου.
Ξαπλώστρα παραλίας
Θα πρέπει να μπορείτε να δείτε μεγάλο κομμάτι του ουρανού για αρκετά λεπτά ή ώρες, οπότε είναι σημαντικό να είστε άνετα. Μία σεζλόνγκ είναι πολύ χρήσιμη. Μπορείτε ακόμη να ξαπλώσετε και στο έδαφος πάνω όμως σε ένα υπόστρωμα μια και το βράδυ στο έδαφος πολλές φορές έχει υγρασία.
Κουβέρτες
Ακόμη και τον Αύγουστο, ειδικά αν είστε ψηλά σε κάποιο χωριό, το βράδυ μπορεί να κάνει κρύο, οπότε είναι πολύ χρήσιμο να έχετε μια ελαφριά φλις κουβερτούλα ή μία ελαφριά ζακέτα αν είστε στην παραλία.
Κιάλια ή τηλεσκόπιο
Το τηλεσκόπιο δεν είναι καλή ιδέα. Στο προσοφθάλμιο φαίνεται μία πολύ μικρή περιοχή του ουρανού, οπότε όταν εμφανισθεί ένα καλό μετέωρο, εσείς θα το χάσετε ακούγοντας μόνο τα επιφωνήματα γύρω σας. Τα κιάλια είναι καλύτερα, καθώς μπορείτε να χαζεύετε περιστασιακά στον ουρανό μα και να γυρίσετε να κοιτάξετε, χωρίς αυτά, γρήγορα αν εμφανισθεί ένα φωτεινό μετέωρο.
Χάρτης του Ουρανού
Μια και είστε έξω, είναι ευκαιρία να εξοικειωθείτε με τον έναστρο ουρανό αναγνωρίζοντας μερικούς αστερισμούς. Μπορείτε να τυπώσετε από πριν έναν ουράνιο χάρτη για το μέρος που βρίσκεστε, χρησιμοποιώντας το ελεύθερο πρόγραμμα ανοιχτού κώδικα Stellarium ή να κατεβάσετε την αντίστοιχη εφαρμογή στο κινητό σας
Φίλοι, οικογένεια, γείτονες
Αν είστε με παρέα βοηθάει να μείνετε ξύπνιοι και να περνά ευχάριστα η ώρα. Τα επιφωνήματα στην εμφάνιση ενός έντονου μετέωρου ή μιας βολίδας ενισχύουν τη χαρά και την απόλαυση της παρατήρησης.
Κατανόηση, συνειδητοποίηση του τι βλέπετε
Οι κομήτες περιφέρονται για δισεκατομμύρια χρόνια γύρω από τον Ήλιο και εσείς βλέπετε μικροσκοπικά κομματάκια τους, όχι μεγαλύτερα από ένα κόκκο άμμου, να εισέρχονται εκατοντάδες χιλιόμετρα ψηλά στην ατμόσφαιρα, με ταχύτητες πάνω από 40 km/s. Πόσο τέλειο είναι αυτό! Έχει περισσότερο πλάκα όταν γνωρίζουμε κάτι για ένα φαινόμενο, ώστε να συνειδητοποιούμε τι είναι αυτό που παρατηρούμε. Αυτός είναι άλλωστε και ο σκοπός της επιστήμης, να κατανοούμε τη φύση γύρω μας.
Καλή θέαση!
– –
Κώστας Σακκάς
Feature image: Credit Siarakduz Wikimedia Commons
